โรคเบาหวานเป็นหนึ่งในโรคที่มีการแพร่หลายไปทั่วโลก และเป็นปัญหาสุขภาพที่ส่งผลต่อชีวิตประจำวัน ของผู้ป่วยหลายล้านคน โดยโรคเบาหวานมีความซับซ้อนที่เกิดจากทั้งปัจจัยทางพันธุกรรม และปัจจัยด้านพฤติกรรมต่างๆ ซึ่งหลายคนได้พากันสงสัยว่า "ถ้าพ่อแม่เป็นเบาหวาน ลูกจะมีโอกาสเป็นโรคเบาหวานหรือไม่?" บทความนี้ เราจะพาทุกคนไปหาคำตอบด้วยกัน

เบาหวาน โรคทางพันธุกรรม ส่งต่อกันได้ผ่านยีนในครอบครัว

โรคเบาหวานเกิดจากอะไร?

โรคเบาหวานเป็นกลุ่มของโรคที่เกี่ยวข้องกับการทำงานของอินซูลิน ฮอร์โมนที่ช่วยในการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด ซึ่งแบ่งออกเป็น 2 ประเภทหลัก ได้แก่

• เบาหวานชนิดที่ 1: เกิดจากระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายทำลายเซลล์ที่สร้างอินซูลินในตับอ่อน ทำให้ร่างกายขาดอินซูลิน
• เบาหวานชนิดที่ 2: ร่างกายไม่สามารถใช้อินซูลินได้อย่างมีประสิทธิภาพ หรือเซลล์ที่ผลิตอินซูลินทำงานไม่ดีพอ พบมากในกลุ่มผู้สูงอายุและผู้ที่มีภาวะน้ำหนักเกิน

นอกจากทั้งสองประเภทนี้ ยังมี เบาหวานขณะตั้งครรภ์ ซึ่งเกิดในผู้หญิงบางคนในช่วงตั้งครรภ์ แต่ส่วนใหญ่จะหายไปหลังคลอด

โรคเบาหวานเป็นกรรมพันธุ์หรือไม่?

เบาหวานและพันธุกรรม มีความเกี่ยวข้องกันอย่างชัดเจน โดยเฉพาะเบาหวานชนิดที่ 2 ที่มีความเชื่อมโยงกับยีนต่าง ๆ และพฤติกรรมในการใช้ชีวิต หากพ่อแม่หรือญาติพี่น้องเป็นเบาหวาน โอกาสที่ลูกจะเป็นเบาหวานก็จะสูงขึ้น ซึ่งเกี่ยวข้องกับยีนความเสี่ยงของโรค เช่น ยีน TCF7L2 ที่ส่งผลต่อการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด

เบาหวานชนิดที่ 1 แม้จะมีความเกี่ยวข้องกับกรรมพันธุ์น้อยกว่าเบาหวานชนิดที่ 2 แต่ก็ยังมีโอกาสเป็นได้ หากเกิดในครอบครัวที่มีประวัติเป็นโรคนี้มาก่อน

ความเสี่ยงทางกรรมพันธุ์ของโรคเบาหวาน

ในช่วงหลายปีที่ผ่านมา ข้อมูลที่เกี่ยวกับความเสี่ยงทางกรรมพันธุ์ของโรคเบาหวาน ได้มีการศึกษาจากหลายแหล่ง รวมถึงมีการรวบรวมสถิติความเสี่ยงที่เกี่ยวข้องกับ การสืบทอดโรคเบาหวานจากพ่อแม่สู่ลูกด้วย เช่น

American Diabetes Association (ADA): มีการรายงานว่าสำหรับเบาหวานชนิดที่ 1 ความเสี่ยงที่ลูกจะเป็นโรคนี้อยู่ที่ประมาณ 1 ใน 10 หากถ้าพ่อหรือแม่ป่วยด้วยโรคเบาหวานอยู่ก่อนแล้ว ซึ่งเน้นว่าปัจจัยทางพันธุกรรมมีความสำคัญ เพราะเบาหวานชนิดที่ 1 มีความเกี่ยวข้องกับยีนหลายชนิด แต่ในขณะเดียวกันสิ่งแวดล้อม และภูมิคุ้มกันก็มีส่วนทำให้เกิดโรคนี้ได้เช่นกัน

National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (NIDDK): ระบุว่าหากพ่อแม่ทั้งสองคนเป็นเบาหวานชนิดที่ 2 ลูกจะมีโอกาสสูงที่จะเป็นโรคนี้เช่นกัน โดยอาจมีความเสี่ยงที่สูงถึง 70% หรือมากกว่านั้น ขึ้นอยู่กับทั้งพันธุกรรมและปัจจัยการใช้ชีวิต เช่น น้ำหนักตัว และการรับประทานอาหาร
แต่ถึงแม้ว่าโรคเบาหวานจะได้รับอิทธิพลบางส่วนมาจากยีนในครอบครัว แต่ก็ยังขึ้นอยู่กับปัจจัยด้านพฤติกรรมด้วย เช่น การทานอาหาร การออกกำลังกาย และการจัดการความเครียด ซึ่งมีบทบาทสำคัญในการลดความเสี่ยงของโรค

สถิติผู้ป่วยโรคเบาหวานในไทย

ในประเทศไทย พบว่าจำนวนผู้ป่วยเบาหวานมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นทุกปี โดยข้อมูลอ้างอิงจาก นพ.ดิเรก ขำแป้น รองอธิบดีกรมควบคุมโรค ได้ระบุว่า ในปี 2566 ที่ผ่านมา ประเทศไทยมีผู้ป่วยโรคเบาหวานเพิ่มขึ้นจากปี 2565 มากถึง 3 แสนคนเลยทีเดียว

การตรวจยีนความเสี่ยงโรคเบาหวาน

ในปัจจุบัน เทคโนโลยีการตรวจยีนก้าวหน้าไปอย่างมาก ทำให้สามารถตรวจความเสี่ยงในการเป็นโรคเบาหวานได้ตั้งแต่ก่อนที่จะแสดงอาการ การตรวจยีนที่เกี่ยวข้องกับโรคเบาหวานช่วยให้เราทราบถึงความเสี่ยงทางพันธุกรรม และสามารถปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ชีวิตเพื่อป้องกันโรคได้ตั้งแต่เนิ่น ๆ

หากมีประวัติครอบครัวที่มีโรคเบาหวาน การตรวจยีนอาจเป็นเครื่องมือสำคัญในการวางแผนดูแลสุขภาพ โดยเฉพาะผู้ที่มีความเสี่ยงสูงที่สามารถตรวจยีนที่เกี่ยวข้องกับการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด เช่น ยีน TCF7L2, KCNJ11, และ PPARG เพื่อทราบถึงโอกาสในการเกิดโรค และดูแลตัวเองเพื่อการป้องกันล่วงหน้าได้ ซึ่งผู้ที่สนใจสามารถเข้ารับการตรวจยีนเหล่านี้ได้ ด้วยบริการของ Geneus DNA โดยทำได้ง่ายๆ เพียงแค่เก็บตัวอย่างน้ำลายเท่านั้น

วิธีลดความเสี่ยงของโรคเบาหวาน

แม้ว่าคุณจะมียีนที่เพิ่มความเสี่ยงของโรคเบาหวาน แต่ยังมีวิธีการลดความเสี่ยงได้หลายอย่าง เช่น

• การทานอาหารเพื่อสุขภาพ: ลดการบริโภคอาหารที่มีน้ำตาลและไขมันสูง
• การออกกำลังกายสม่ำเสมอ: ช่วยในการควบคุมน้ำหนักและระดับน้ำตาลในเลือด
• การจัดการความเครียด: ความเครียดสะสมอาจทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดเพิ่มสูงขึ้น
• การตรวจสุขภาพเป็นประจำ: เพื่อตรวจหาโรคในระยะแรกเริ่มและการป้องกันแต่เนิ่น ๆ

สรุปได้ว่าโรคเบาหวานเป็นโรคที่มีปัจจัยทางกรรมพันธุ์เข้ามาเกี่ยวข้อง แต่ปัจจัยด้านพฤติกรรมและวิถีชีวิตก็มีบทบาทสำคัญในการเพิ่มหรือลดความเสี่ยง ถ้าพ่อแม่เป็นโรคเบาหวาน ลูกมีโอกาสสูงที่จะเป็นเช่นกัน แต่ด้วยการตรวจยีนและการปรับเปลี่ยนวิถีชีวิต เราก็จะสามารถป้องกัน และลดความเสี่ยงโรคเบาหวานได้อย่างมีประสิทธิภาพ

อ้างอิง

https://www.hfocus.org/content/2023/11/28921 

https://diabetes.org/about-diabetes/genetics-diabetes