ในปี 2024 โรคฝีดาษลิง (Monkeypox) กำลังแพร่ระบาดเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว โดยโรคนี้เกิดจากเชื้อไวรัส Monkeypox และมีการแสดงอาการที่ค่อนข้างรุนแรง ดังนั้นการตระหนักรู้เกี่ยวกับโรคฝีดาษลิง ทั้งในเรื่องของอาการ วิธีการติดต่อ การป้องกัน และวัคซีนโรคฝีดาษลิง ถือเป็นสิ่งสำคัญ ที่เราควรให้ความสนใจ เพื่อไม่ให้ตัวเองติดโรค และช่วยควบคุมการระบาดจากคนสู่คนให้ลดลง

รู้จัก โรคฝีดาษลิง - ฝีดาษวานร ต้องระวังตัวอย่างไรบ้าง

โรคฝีดาษลิงคืออะไร

โรคฝีดาษลิง (Monkeypox) หรือฝีดาษวานร เป็นโรคไวรัสที่เกิดจากเชื้อไวรัส Monkeypox ในตระกูล Orthopoxvirus ตระกูลเดียวกันกับไวรัสที่ทำให้เกิดโรคฝีดาษในคน (Smallpox) แม้ว่าโรคฝีดาษลิงจะมีลักษณะคล้ายกับโรคฝีดาษในคน แต่ความรุนแรงของโรคฝีดาษลิง ถือว่าน้อยกว่าโรคฝีดาษในคนพอสมควร

โรคฝีดาษลิงถูกพบครั้งแรกในปี 1958 จากการค้นพบเชื้อไวรัสในลิงทดลองที่ถูกนำมาใช้ในการศึกษา และทดลองเกี่ยวกับโรคฝีดาษ ส่วนสถานการณ์ในปัจจุบัน โรคฝีดาษลิงพบมากในสัตว์ฟันแทะ ที่อาศัยในธรรมชาติ เช่น หนู และกระรอก โดยเฉพาะในพื้นที่ป่าฝนเขตร้อนของแอฟริกา อย่างไรก็ตาม โรคนี้สามารถแพร่กระจายสู่มนุษย์ได้ ผ่านการสัมผัสใกล้ชิดกับสัตว์ที่ติดเชื้อ หรือการสัมผัสกับสารคัดหลั่งจากสัตว์ที่ติดเชื้อ ตลอดจนจากคนสู่คน ซึ่งทำให้เกิดการระบาดในบางพื้นที่ 

อาการของโรคฝีดาษลิง

อาการของโรคฝีดาษลิงเริ่มต้นด้วยอาการเบื้องต้นที่คล้ายกับไข้หวัดใหญ่ ดังนี้

• มีไข้: เป็นอาการเริ่มต้นที่พบได้บ่อย
• ปวดหัว: มักรู้สึกปวดหัวอย่างรุนแรง และอาจมีไข้ร่วมด้วย
• ปวดกล้ามเนื้อและปวดหลัง: อาการปวดกล้ามเนื้อและหลังสามารถเกิดขึ้นได้ในผู้ติดเชื้อบางราย
• ต่อมน้ำเหลืองบวม: ต่อมน้ำเหลืองที่คอและในบริเวณอื่น ๆ อาจบวมขึ้นอย่างเห็นได้ชัด
• หนาวสั่นและอ่อนเพลีย: ความรู้สึกหนาวสั่นและอ่อนเพลีย เป็นอาการที่เกิดขึ้นได้ในบางคน

หลังจากมีอาการเบื้องต้นเหล่านี้ไม่นาน ผื่นจะเริ่มปรากฏ โดยมักเริ่มจากใบหน้าและลามไปยังส่วนอื่น ๆ ของร่างกาย ผื่นนี้จะเปลี่ยนลักษณะไปตามระยะต่างๆ ตั้งแต่ตุ่มแดง ตุ่มน้ำ ตุ่มหนอง และในที่สุดก็จะกลายเป็นสะเก็ด

การติดต่อของโรคฝีดาษลิง มีวิธีแพร่ระบาดยังไงบ้าง

โรคฝีดาษลิงสามารถติดต่อและแพร่ระบาดได้หลายวิธี ดังนี้

• การสัมผัสใกล้ชิดกับผู้ป่วย: การสัมผัสหรืออยู่ใกล้ผู้ป่วยที่ติดเชื้อ
• สัมผัสกับสัตว์ที่ติดเชื้อ: เช่น การสัมผัสกับสัตว์ฟันแทะที่อาจมีเชื้อไวรัส
• สัมผัสกับวัตถุที่ปนเปื้อนเชื้อ: รวมถึงเสื้อผ้าหรือเครื่องนอนที่มีการปนเปื้อนเชื้อ
• ละอองฝอยจากระบบทางเดินหายใจ: การติดต่อผ่านละอองฝอย จากระบบทางเดินหายใจในระยะใกล้ชิด
• สัมผัสกับเลือดหรือสารคัดหลั่งของผู้ที่ติดเชื้อ: การสัมผัสกับเลือด หรือสารคัดหลั่ง เช่น น้ำมูก น้ำลาย ก็เป็นสาเหตุที่ทำให้ติดโรคฝีดาษลิงได้

การติดต่อจากคนสู่คนมักเกิดขึ้นในระยะใกล้ชิดเป็นเวลานาน หรือผ่านการสัมผัสกับสารคัดหลั่ง รวมถึงรอยโรคโดยตรง ดังนั้นหากอยู่ในพื้นที่เสี่ยง หรือใกล้ชิดกับคนที่มีความเสี่ยงว่าอาจเป็นฝีดาษลิง จะต้องระมัดระวังมากเป็นพิเศษ

ความรุนแรงและอันตรายของโรคฝีดาษลิง เป็นแล้วเสียชีวิตไหม?

โรคฝีดาษลิงมีความอันตราย แม้ส่วนใหญ่ไม่รุนแรงเท่ากับโรคฝีดาษในคน แต่ก็ถือเป็นโรคติดต่อที่ส่งผลต่อสุขภาพ และภาพลักษณ์ภายนอก โดยอันตรายและอัตราการเสียชีวิตจากโรคฝีดาษลิง มีดังต่อไปนี้

1. อัตราการเสียชีวิตโรคฝีดาษลิง: อัตราการเสียชีวิตจากโรคฝีดาษลิงอยู่ที่ประมาณ 1-10% ขึ้นอยู่กับสายพันธุ์ของไวรัสที่แพร่ระบาด
2. อาการที่อาจเกิดขึ้น: ผู้ป่วยส่วนใหญ่สามารถหายได้เองภายใน 2-4 สัปดาห์ แต่บางกรณีอาจมีภาวะแทรกซ้อน เช่น การติดเชื้อแบคทีเรียแทรกซ้อน การอักเสบของปอด หรือการติดเชื้อที่ตา
3. กลุ่มเสี่ยงที่มีโอกาสติดโรคฝีดาษลิงง่าย: เด็กเล็ก ผู้ที่มีระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอ หรือผู้ที่มีโรคประจำตัว อาจมีความเสี่ยงต่อการเป็นโรคฝีดาษลิงสูงกว่าผู้อื่น และอาจมีแนวโน้มที่จะเกิดอาการรุนแรงมาก

วิธีการป้องกันโรคฝีดาษลิง

แม้ว่าจะไม่มีการรักษาเฉพาะสำหรับโรคฝีดาษลิง แต่โรคนี้สามารถหายได้เองในบางกรณี หรือลดโอกาสของการเป็นโรคฝีดาษลิงได้ ด้วยการใช้ยาต้านไวรัส เช่น Tecovirimat ซึ่งพัฒนามาสำหรับโรคฝีดาษในคน ทำให้อาจมีประสิทธิภาพในการรักษาโรคฝีดาษลิงร่วมด้วย 

แต่สำหรับคนที่ยังไม่ได้มียาต้านไวรัสหรือวัคซีน สามารถป้องกันโรคฝีดาษลิงได้ด้วยวิธีดังนี้

• หลีกเลี่ยงการสัมผัสกับสัตว์ที่มีเชื้อ: โดยเฉพาะในพื้นที่ที่โรคฝีดาษลิงระบาด
• รักษาความสะอาด: การล้างมือบ่อยๆ ด้วยสบู่และน้ำ
• ใช้เครื่องป้องกันส่วนบุคคล (PPE): เมื่อดูแลผู้ป่วยที่ติดเชื้อ
• ฉีดวัคซีน: วัคซีนสำหรับโรคฝีดาษในคนสามารถป้องกันโรคฝีดาษลิงได้

วัคซีนฝีดาษลิง

วัคซีนที่ใช้ป้องกันโรคฝีดาษลิงมักจะเป็นวัคซีนที่พัฒนามาจากวัคซีนฝีดาษในคน โดยเบื้องต้นมีวัคซีนสองชนิดที่สามารถใช้ป้องกันโรคฝีดาษลิงได้ ได้แก่

1. วัคซีน ACAM2000: เป็นวัคซีนที่ใช้สำหรับโรคฝีดาษในคน ซึ่งมีความสามารถในการป้องกันโรคฝีดาษลิง โดยวัคซีนนี้มีพื้นฐานจากไวรัสวัคซีน (Vaccinia virus) ที่ใกล้เคียงกับไวรัสที่ทำให้เกิดโรคฝีดาษลิง
2. วัคซีน JYNNEOS (หรือ Imvamune/Imvanex): วัคซีนใหม่ที่พัฒนาขึ้นเพื่อใช้ในการป้องกันโรคฝีดาษลิงโดยเฉพาะ วัคซีนนี้มีความปลอดภัยสูง เนื่องจากไม่ทำให้เกิดการแพร่เชื้อ และสามารถใช้ในกลุ่มผู้ที่มีภูมิคุ้มกันอ่อนแอได้

ด้านประสิทธิภาพของวัคซีนในการป้องกันโรคฝีดาษลิง คาดว่าอาจช่วยป้องกันโรคได้ดี และอาจมีความสามารถในการลดความเสี่ยงได้สูงถึง 85% ซึ่งจะช่วยได้มากเป็นพิเศษ หากได้รับการฉีดก่อนการสัมผัสกับเชื้อไวรัส

ทั้งนี้แม้ว่าวัคซีนป้องกันฝีดาษลิงอาจมีประสิทธิภาพสูง แต่วัคซีนฝีดาษลิงก็อาจมีผลข้างเคียงในบางคน เช่น บริเวณที่ฉีดอาจมีอาการบวมแดง หรือมีไข้เล็กน้อย ดังนั้นผู้ที่มีภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง หรือมีประวัติแพ้ส่วนประกอบของวัคซีน ควรปรึกษาแพทย์ก่อนรับวัคซีน