กาแฟถือเป็นเครื่องดื่มต้อนรับเช้าวันใหม่ของใครหลายคน โดยเฉพาะในปัจจุบันที่มีคาเฟ่ร้านกาแฟเปิดใหม่ ให้เราได้ลิ้มลองกันมากมาย (ภาพที่ 1) โดยบางคนก็ดื่มกาแฟเพื่อเอาบรรยากาศ แต่บางคนก็ดื่มกาแฟเพราะเป็นสิ่งที่ขาดไม่ได้ เพื่อให้ร่างกายได้ตื่นตัวและเพิ่มความสดชื่นให้กับตัวเอง ซึ่งก็มีทั้งคนที่ดื่มกาแฟแล้วได้ผลและคนที่ดื่มกาแฟแต่ไม่มีความตื่นตัวใดๆ บทความนี้เราเลยจะพาทุกท่านไปดูด้วยกันว่าคาเฟอีนในกาแฟ ตลอดจนดีเอ็นเอหรือยีน และร่างกายของเราเกี่ยวข้องกันอย่างไร ทำไมกาแฟมีผลที่แตกต่างกันในแต่ละคน

ภาพที่ 1 Gatta Cafe ร้านกาแฟที่พิเศษสำหรับดีเอ็นเอของคุณ 

ไขความลับ คาเฟอีน ทำให้ร่างกายคนเราตื่นตัวแตกต่างกันได้อย่างไร?

คาเฟอีนคืออะไร ทำงานอย่างไรในร่างกายเรา

คาเฟอีนคือ สารเคมีที่พบได้ในเครื่องดื่มบางชนิด เช่น ชา กาแฟ (ภาพที่ 2) แต่มีปริมาณที่ต่างกันออกไปในแต่ละเครื่องดื่ม โดยคาเฟอีนมีโครงสร้างคล้ายกับสารสื่อประสาทในสมองตัวหนึ่งที่ชื่อว่า Adenosine โดยที่สารสื่อประสาทนี้เมื่อจับกับตัวรับ (Receptor) ในสมอง จะทำหน้าที่กระตุ้นทำให้เราเกิดการง่วงนอน

ดังนั้นเมื่อเราดื่มเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีนเข้าไป คาเฟอีนจะถูกดูดซึมจากกระเพาะอาหารและลำไส้เล็กเข้าสู่ระบบไหลเวียนเลือด และขนส่งไปยังสมอง เมื่อคาเฟอีนเข้าไปในสมอง มันก็จะไปแย่ง Adenosine ในการจับกับตัวรับ ทำให้ Adenosine ทำงานไม่ได้ เราจึงรู้สึกไม่ง่วงนอน นอกจากนี้คาเฟอีนยังมีผลทำให้ระบบประสาทส่วนกลางตื่นตัวมากขึ้น รวมถึงเพิ่มอัตราเมตาบอลิซึมในร่างกายไปในตัวด้วย 

ภาพที่ 2 คาเฟอีน สารที่พบได้ในเครื่องดื่ม เช่น กาแฟ

ยีนและการสลายคาเฟอีนในร่างกาย

คาเฟอีนจะส่งผลต่อร่างกายแตกต่างกันในแต่ละบุคคล เพราะบางคนแม้ว่าจะดื่มวันละหลายแก้วก็ยังไม่ค่อยมีผลกับร่างกาย ในขณะที่บางคนดื่มเพียงเล็กน้อยอาจจะส่งผลที่เห็นได้ชัด เช่น ใจสั่น ซึ่งผลที่เกิดขึ้นหลังจากรับคาเฟอีนเข้าไปนี้ขึ้นอยู่กับพันธุกรรมหรือยีนของแต่ละคน (ภาพที่ 3) ซึ่งสามารถอธิบายได้ด้วยลักษณะทางพันธุกรรม

จากการศึกษาตรวจดีเอ็นเอหรือการตรวจยีนในบางตำแหน่งพบว่า เราจะมียีนหนึ่งที่ชื่อว่า CYP1A2 โดยยีนนี้ควบคุมการทำงานของเอนไซม์ ซึ่งทำหน้าที่สลายคาเฟอีนที่ตับ และขับออกทางปัสสาวะ ดังนั้นการที่แต่ละคนมีการแสดงออกของยีนนี้แตกต่างกัน ก็จะทำให้แต่ละคนมีความสามารถในการกำจัด และสลายคาเฟอีนได้แตกต่างกัน ซึ่งหากตรวจดีเอ็นเอหรือตรวจยีนแล้วพบว่ามีความแปรผันของยีน CYP1A2 ในรูปแบบที่ผลิตเอนไซม์ออกมาได้มาก และมีประสิทธิภาพก็จะสามารถสลายและกำจัดคาเฟอีนได้ไว ทำให้หากอยากจะทำให้เกิดการกระตุ้นจากกาแฟก็จะต้องดื่มในปริมาณที่มากกว่าผู้อื่น

ในทางตรงกันข้าม หากตรวจดีเอ็นเอหรือตรวจยีนแล้วพบว่ามีความแปรผันของยีน CYP1A2 ในรูปแบบที่ผลิตเอนไซม์ออกมาได้น้อย ก็จะมีความรู้สึกไวต่อคาเฟอีน ดื่มเพียงเล็กน้อยก็มีผลต่อร่างกายอย่างมากและมีผลยาวนาน ดังนั้นผู้ที่มีความแปรผันของยีนในรูปแบบนี้ต้องระวังในการดื่มกาแฟ เนื่องจากอาจจะทำให้เพิ่มความเสี่ยงของโรคที่เกี่ยวกับหัวใจได้หากดื่มในปริมาณที่มากเกินไป  

ภาพที่ 3 ผลของคาเฟอีนในระบบต่างๆ ซึ่งแตกต่างกันในแต่ละบุคคลขึ้นอยู่กับดีเอ็นเอ
การตรวจดีเอ็นเอหรือการตรวจยีนจะทำให้เราทราบแนวโน้มความสามารถในการกำจัดคาเฟอีนได้

ร่างกายคนเราตอบสนองต่อคาเฟอีนต่างกัน

แม้ว่าเราจะดื่มเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน เช่น กาแฟ เป็นปกติในแต่ละวัน จะเห็นได้ว่าผลของคาเฟอีนจะแตกต่างกันไปในแต่ละคน ดังนั้นเราจึงควรดื่มกาแฟในปริมาณที่เหมาะสมกับลักษณะทางพันธุกรรมของยีน CYP1A2 ของเรา ซึ่งหากเราทราบลักษณะทางพันธุกรรมของยีนนี้ เราก็จะทราบความไวต่อคาเฟอีนที่เราดื่มเข้าไปได้ และจะสามารถดื่มกาแฟในปริมาณที่เหมาะสมกับร่างกายเรามากยิ่งขึ้น

ในปัจจุบันนี้เรามีเทคโนโลยีที่สามารถตรวจดีเอ็นเอ หรือตรวจยีนหาลักษณะทางพันธุกรรมด้านความสามารถในการสร้างเอนไซม์สลายคาเฟอีน ทำให้ทราบความไวต่อคาเฟอีนจากยีน CYP1A2 ด้วยบริการจาก Geneus DNA นวัตกรรมวิเคราะห์สุขภาพจาก DNA (ภาพที่ 4) ซึ่งการตรวจดีเอ็นเอหรือตรวจยีนนี้ทำโดยการถอดรหัสพันธุกรรมกว่า 20,000 ยีน ด้วยเทคโนโลยี Whole Genome-wide Array (วิเคราะห์จำนวน SNPs กว่า 10 ล้านตำแหน่ง) 

การตรวจดีเอ็นเอทำได้ง่ายๆ โดยไม่ต้องเจาะเลือดและติดตามผลได้ผ่านแอปพลิเคชันตลอดชีวิต ซึ่งนอกจากแนวโน้มของความไวต่อคาเฟอีน ผู้ที่ใช้บริการของ Geneus DNA ยังสามารถรู้ผลสุขภาพอื่นๆ อีกกว่า 500+ รายการได้ ไม่ว่าจะเป็น ความสามารถในการดูดซึมสารอาหารอื่นๆ ความเสี่ยงโรค ภูมิแพ้ การลดน้ำหนักที่เหมาะกับตัวคุณเอง โดยผลดีเอ็นเอนี้มาจากการวิเคราะห์ด้วยแล็บมาตรฐานระดับโลกจากประเทศสหรัฐอเมริกา ซึ่งมีความแม่นยำสูงมาก

ภาพที่ 4 ตัวอย่างผลการตรวจดีเอ็นเอหรือตรวจยีนหาแนวโน้มทางพันธุกรรมของความไวต่อคาเฟอีน

อ้างอิง

ภาพ

https://sante.lefigaro.fr/mieux-etre/tabac-alcool-drogues/cafeine/cafeine 

https://www.healthyforlifemeals.com/blog/the-pros-and-cons-of-caffeine 

ข้อมูล

• Cornelis MC, et al. 2006. Coffee, CYP1A2 genotype, and risk of myocardial infarction. JAMA. 295, 1135-41. 
• Guessous I, et al. 2014. Blood Pressure in Relation to Coffee and Caffeine Consumption. Curr Hypertens Rep, 16, 468.
• Zaharieva DP, et al. 2013. Caffeine and glucose homeostasis during rest and exercise in diabetes mellitus. 38, 8.